Jeneverbessen / WILD FOOD FOR FREE

Jeneverbessen


Jeneverbessen worden ook damberen of deemberen genoemd. De plant komt voor in Europa, Noordwest Afrika en Azië. Ook in Nederland groeit de jeneverbes. U vindt haar voornamelijk op heide en zandverstuivingen. De jeneverbes kan op kalkrijke grond uitgroeien tot een boom van 10 meter hoog. In bergachtige streken of op veengrond past de jeneverbes zich aan en blijft ze klein en struikvormig. U mag haar niet plukken want de plant staat op de lijst van beschermde planten. Door het vrijwel ontbreken van verjonging in de afgelopen 60 jaar dreigt de Jeneverbes te verdwijnen. De reden hiervan is nog steeds niet bekend. Ook de bessen mag u niet plukken. 



Vroeger werd de jeneverbes gezien als een magisch kruid dat bescherming bood tegen duivels, kwade geesten en wilde dieren. Tegenwoordig wordt de jeneverbes nog steeds gebruikt in geneesmiddelen tegen waterzucht, chronische blaasproblemen, nierstenen en als urineafdrijvend middel. De jeneverbes heeft een uitgesproken aromatische geur. De bessen rijpen pas 3 jaar na de bloei. Behalve de bessen van de cederhoutboom, die zijn al na een jaar rijp. De bessen hebben een doorsnee van 5 tot 6 millimeter. Ze zijn eerst groen van kleur en worden naar mate ze rijper worden blauwzwart van kleur. In de herfst van september tot oktober zijn de bessen rijp. Ze worden in de zon gedroogd. 



Jeneverbessen worden bijna altijd gedroogd gebruikt. U vindt ze gedroogd in de supermarkt. Ze smaken zoetig, geurig en wat harsachtig. De smaak van de bessen kan wisselen van sterkte. Hoe zuidelijker ze groeien, hoe meer etherische oliën ze bevatten en des te krachtiger de smaak zal zijn. De smaak van bessen uit Italië smaken daarom twee keer zo sterk als de bessen uit Nederland. Wanneer u de bessen voor gebruik kneust, komt dat de smaak van de jeneverbes ten goede. U bewaart de gedroogde bessen in een afgesloten pot op een droge donkere plaats. Ze zijn tot een jaar houdbaar.

Ecologie
De jeneverbes is de enige boomsoort in Nederland die op de Nederlandse Rode lijst van planten staat als algemeen voorkomend, maar sterk in aantal afgenomen. De jeneverbes is een in Nederland wettelijk beschermde boom. Een groot deel van de Nederlandse exemplaren groeien op de Veluwe en in Drenthe. De Drentse naam is 'iberen' of 'damberen'. Er is een restpopulatie in Limburg. Voor het voortbestaan van de jeneverbes is het belangrijk dat er voldoende exemplaren in de buurt staan en dat ze vrij staan; de wind moet met name tijdens de bloei vrij spel hebben. Dit om het zogenaamderoken van de bomen te waarborgen. De plant verspreid namelijk tijdens de bloei wolken van stuifmeel. De grote lijster eet de kegelbessen en verspreidt op deze wijze de zaden.
Jeneverbes komt in Nederland voor op arme zandverstuivings- en heidelandschappen. Er vindt op het ogenblik weinig tot geen natuurlijke verjonging plaats. Een uitzondering zijn de terreinen van het Nederlandse Ministerie van Defensie waar de bodem regelmatig wordt verstoord. De Jeneverbes is een pionierssoort waarvan de zaden kiemen in minerale bodems (lees: stuifzanden) na enkele natte jaren [2]. Mogelijke verklaringen voor de beperkte verjonging zijn (1) konijnenvraat van jonge scheuten en (2) een te zure samenstelling van de bodem.
Grote populaties komen voor in de naaldwouden van Azië en Canada. Het verspreidingsgebied is zeer groot: vrijwel overal op het noordelijk halfrond tot langs de poolcirkel met uitlopers tot diep in de subtropische gebieden.


Voorkomen:
In Nederland worden tegenwoordig Jeneverbessen in de meeste gevallen als solitaire struiken aangetroffen. Zeldzaam zijn de jeneverbessenbossen waarbij men diverse exemplaren vlakbij elkaar aantreft. Op de Veluwe langs de weg van Otterlo naar Schaarsbergen ligt een jeneverbessenbos. Het bos ligt gedeeltelijk in het Nationaal Park De Hoge Veluwe. Het is een unieke plaats, omdat de jeneverbessen hier dicht bij elkaar staan.


Enkele plekken waar deze nog te vinden zijn: