risico's , wandelen en recreëren in de Natuur
Teken: zijn ze onschuldig of gevaarlijk?
Recreatie buitenshuis brengt behalve veel goeds ook een paar risico’s met zich mee. Ten dele komt dit doordat de mens meer naar buiten gaat in het zomerseizoen. Het komt ook doordat de overbrengers van ziektes, zoals muggen, vliegen en teken, actiever zijn wanneer het warmer is.
Deze
diertjes zijn vooral actief in bossen, struikgewas en tuinen. De
teken verzamelen zich op een tak of blad en als uw hond (of uzelf)
hieronder door loopt laten ze zich vallen op het dier en zuigen ze
zich vast in de huid. Vervolgens zuigen de teken zich vol met bloed,
hierdoor zwelt hun lichaam op en wordt de teek zichtbaar/voelbaar als
een klein bultje op de huid. Voor uw hond is een teek niet prettig en
kan het zelfs gevaarlijk zijn, doordat sommige teken besmet zijn met
gevaarlijke ziektes. Deze diertjes zijn vooral actief in bossen,
struikgewas en tuinen. De teken verzamelen zich op een tak of blad en
als uw hond (of uzelf) hieronder door loopt laten ze zich vallen op
het dier en zuigen ze zich vast in de huid. Vervolgens zuigen de
teken zich vol met bloed, hierdoor zwelt hun lichaam op en wordt de
teek zichtbaar/voelbaar als een klein bultje op de huid. Voor uw hond
is een teek niet prettig en kan het zelfs gevaarlijk zijn, doordat
sommige teken besmet zijn met gevaarlijke ziektes. Deze diertjes zijn
vooral actief in bossen, struikgewas en tuinen. De teken verzamelen
zich op een tak of blad en als uw hond (of uzelf) hieronder door
loopt laten ze zich vallen op het dier en zuigen ze zich vast in de
huid. Vervolgens zuigen de teken zich vol met bloed, hierdoor zwelt
hun lichaam op en wordt de teek zichtbaar/voelbaar als een klein
bultje op de huid. Voor uw hond is een teek niet prettig en kan het
zelfs gevaarlijk zijn, doordat sommige teken besmet zijn met
gevaarlijke ziektes.
Welke ziektes kun je oplopen tijdens de jacht, wandelen of recreëren?
Overdraagbare ziekten door teken
Ziekte van Lyme
Bij het wandelen kun je, vooral in de duinen, in bosachtige gebieden of gebieden met struikgewas, TEKENBETEN oplopen. Een teek kan bijvoorbeeld LYME'S DISEASE overbrengen. Een andere door teken overgedragen dierziekte is TICK BORNE ENCEPHALITUS (TBE). Die komt in heel Europa voor, maar is tot op heden nog niet in de Beneluxlanden aangetroffen. Teken worden ook weer volop actief in het voorjaar. Jagers behoren tot de groep die een grote kans heeft om een teek op te lopen. Steeds meer mensen lopen een tekenbeet op en krijgen de ziekte van Lyme. Hierbij een paar praktische tips om tekenbeten te voorkomen
- Draag uw kleding bedekkend en sluitend
- Kleding en schoenen eventueel behandelen met een insectenwerend middel
- Draag met anti-tekenmiddel geïmpregneerde kleding
- Smeer onbedekte delen van uw huid in met een insectenwerend middel dat minimaal een percentage van 30% van de stof diethyltoluamide (DEET) bevat.
- Controleer kleding en lichaam zowel aan het eind van de dag als de volgende dag
- Noteer altijd zowel de datum als de plek van de tekenbeet
Ziekte van Lyme - verschijnselen
Het eerste signaal van de ziekte van Lyme is het ontstaan van een rode, steeds groter wordende ringvormige huidverkleuring die tussen 3 dagen tot 3 maanden na de tekenbeet ontstaat. Deze rode kring, de zogenaamde Erythema migrans (EM) wordt niet altijd opgemerkt, daarnaast verschijnt er lang niet altijd een zichtbare, rode kring. Deze rode kring verdwijnt vanzelf, maar daarmee hoeft de lymebacterie niet verdwenen te zijn en deze kan binnen 3 maanden na de tekenbeet griepverschijnselen (spierpijn, hoofdpijn, koorts) en gewrichtsklachten veroorzaken. Indien u het vermoeden heeft van een besmetting met de Lymebacterie, geef dan bij een bezoek aan de huisarts duidelijk aan dat u veel in het groen bent, en u dus een hoog risico op een (onopgemerkte) tekenbeet loopt en daarmee kans heeft op besmetting. Het is met de huidige bloedtesten zeer moeilijk om te bepalen of iemand de ziekte van Lyme heeft en overleg met de huisarts over de mogelijkheid om voor de zekerheid een antibioticumkuur te gegeven. Als de ziekte niet wordt opgemerkt en behandeld kunnen later spier – en gewrichtsontstekingen (gezwollen, pijnlijke gewrichten), heftige pijn aan arm of been, aangezichtsverlammingen, dubbelzien, neiging tot flauwvallen, hartklachten en huidproblemen ontstaan. Aandoeningen aan de zenuwen komen het meeste voor. De ziekte van Lyme is te behandelen met antibiotica. Hoe eerder begonnen wordt met de behandeling, hoe beter de behandeling zal aanslaan. Tegen de ziekte van Lyme bouwt het menselijk lichaam geen immuniteit op, na de behandeling van een besmetting loopt u bij na een tekenbeet dus opnieuw het risico om de ziekte op te lopen.
Overdraagbare ziekten door teken
Ziekte van Lyme
De
ziekte van Lyme wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia
burgdorferi.
Deze bacterie wordt verspreid door het speeksel van Ixodes-teken. De
afgelopen jaren zijn Ixodes-teken in verschillende gebieden in België
onderzocht, en daaruit bleek dat de Borrelia-bacterie in 10 – 40 %
van de teken voorkomt.
De
bacterie komt via het speeksel van de teek in het bloed van hond of
mens en kan van daaruit op verschillende plekken in het lichaam
ziekte veroorzaken.
Bij
de mens kan de ziekte variëren van vrijwel symptoomloos tot ernstige
aandoeningen. Een infectie verloopt echter zelden dodelijk.
De
incubatietijd (= tijd tussen de tekenbeet en ziekte) is enkele dagen
tot weken.
Wat
zijn de symptomen?
Lyme kan aandoeningen aan gewrichten, huid, zenuwstelsel en hart veroorzaken. De ziekte kent drie opeenvolgende stadia bij de mens.
Lyme kan aandoeningen aan gewrichten, huid, zenuwstelsel en hart veroorzaken. De ziekte kent drie opeenvolgende stadia bij de mens.
Bij
de mens
Eerste
stadium:
Binnen drie weken na de tekenbeet ontstaat een rode ringvormige plek, die geleidelijk groter wordt. De ring blijft vaak enkele maanden zichtbaar. Als in dit stadium behandeld wordt met antibiotica, wordt meestal voorkomen dat de ziekte doorzet. Als er niet behandeld wordt kan de tweede fase ontstaan, waarbij de bacterie vanaf de tekenbeet door het lichaam verspreidt.
Binnen drie weken na de tekenbeet ontstaat een rode ringvormige plek, die geleidelijk groter wordt. De ring blijft vaak enkele maanden zichtbaar. Als in dit stadium behandeld wordt met antibiotica, wordt meestal voorkomen dat de ziekte doorzet. Als er niet behandeld wordt kan de tweede fase ontstaan, waarbij de bacterie vanaf de tekenbeet door het lichaam verspreidt.
Tweede
stadium:
Enkele weken tot enkele maanden na de tekenbeet kunnen aandoeningen van het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart ontstaan. Dit kan leiden tot pijn in de armen of benen, hoofdpijn, dubbel zien en een aangezichtsverlamming, waardoor het ooglid niet meer sluit en de mondhoek hangt. Hartklachten zijn zeldzaam.
Enkele weken tot enkele maanden na de tekenbeet kunnen aandoeningen van het zenuwstelsel, de gewrichten en het hart ontstaan. Dit kan leiden tot pijn in de armen of benen, hoofdpijn, dubbel zien en een aangezichtsverlamming, waardoor het ooglid niet meer sluit en de mondhoek hangt. Hartklachten zijn zeldzaam.
Derde
stadium:
De neurologische verschijnselen en gewrichtsklachten worden chronisch. De huid van handen, onderarmen, onderbenen en voeten kunnen donkerrood tot paars verkleuren. In zeldzame gevallen kan Lyme tot de dood leiden.
De neurologische verschijnselen en gewrichtsklachten worden chronisch. De huid van handen, onderarmen, onderbenen en voeten kunnen donkerrood tot paars verkleuren. In zeldzame gevallen kan Lyme tot de dood leiden.
Na
maanden tot jaren kan de ziekte overgaan in de chronische vorm,
waarbij de aandoening blijvend kan zijn.
Bij
de hond
Bij
de hond verloopt de ziekte vergelijkbaar als bij de mens, alleen
ontbreekt het herkennen van een rode vlek op de huid rond de
tekenbeet. Mogelijk ontstaat de vlek wel, maar wordt deze niet
opgemerkt door de vacht.
Verder
kan de hond lusteloos zijn, koorts hebben en minder eten, later
gevolgd door kreupelheid. De verschijnselen zijn erg algemeen,
vandaar dat nader onderzoek noodzakelijk is om de ziekte te kunnen
vaststellen.
Bovendien
worden vaak antistoffen tegen Borrelia in het bloed van honden
gevonden, terwijl de dieren geen klachten hebben. Het is dus niet
eenvoudig om de diagnose ziekte van Lyme bij honden te stellen.
Ook
bij de hond is een kuur met antibiotica meestal voldoende als er
vroeg genoeg kan begonnen worden met de behandeling.
Hoe
is de ziekte te behandelen?
Er
bestaat nog geen vaccin tegen Lyme op de markt. De ziekte kun dus
enkel voorkomen door tekenbeten proberen te voorkomen. Controleer
jezelf daarom na elke wandeling op teken en draag lange kledij
als je in een bos gaat wandelen. Behandel je dier met het juist
product om tekenbeten te voorkomen.
Gelukkig
is behandelen en genezen met antibiotica in elk stadium van de ziekte
wel mogelijk. De kans op herstel is groot, maar in een later stadium
groeit de kans dat er chronische problemen gaan optreden.
Ga in ieder geval altijd naar de huisarts als je bij jezelf een rode vlek aantreft waar een teek gezeten heeft. Vind je een teek bij je dier, verwijder deze dan zo snel mogelijk.
Ga in ieder geval altijd naar de huisarts als je bij jezelf een rode vlek aantreft waar een teek gezeten heeft. Vind je een teek bij je dier, verwijder deze dan zo snel mogelijk.
Is
Lyme besmettelijk?
De
ziekte is niet besmettelijk. Mensen kunnen elkaar niet besmetten en
kunnen ook niet besmet raken door teken te verwijderen bij andere
mensen of bij honden.
Ben ik na genezing immuun?
Nee,
het lichaam bouwt wel afweerstoffen op, maar dit is niet voldoende.
Een tekenbeet kan dus opnieuw leiden tot Lyme.
Babesiose
Deze
ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Babesia die schade aanricht
in de rode bloedcellen. Ziekte treedt vooral op bij dieren die pas op
latere leeftijd met de parasiet in aanraking komen, dus bijvoorbeeld
bij dieren die op vakantie naar een besmet gebied gaan.
Er
zij verschillende babesia-soorten die in verschillende gebieden
voorkomen, zoals Babesia canis in Zuid-Europa, Babesia rossi in
Afrika en Babesia gibsoni in Zuid-Azië.
De
parasiet wordt overgedragen door onder andere Dermacentorteken, zodat
een dier ziek kan worden na een beet van een teek, waarbij deze
zijn, met Babesia besmette speeksel, in het dier inspuit.
Bij
de hond kan een Babesia-besmetting als volgt verlopen:
De
incubatietijd = tijd tussen besmetting en ziekte is 1 – 2 weken.
De
hond wordt sloom, wil minder of niet meer eten en krijgt koorts.
Later kan de urine rood verkleuren en kan de hond last krijgen van
geelzucht.
Een
enkele keer kan de parasiet ook schade aanrichten in de bloedvaten
van de hersenen, waardoor afwijkend gedrag en afwijkende bewegingen
of verlammingen kunnen ontstaan. Deze vorm van Babesiose komt echter
zelden voor.
Over
het algemeen kan een dier met de juiste behandeling en medicijnen
goed van een Babesia-infectie herstellen.
Ehrlichiose
Deze
ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Ehrlichia die schade
aanricht in de witte bloedcellen en aan de wanden van de bloedvaten
zelf.
Van
belang is vooral Ehrlichia canis, een parasiet die verspreid wordt
door Rhipicephalus-teken. Deze parasiet kan vooral bij honden die op
vakantie zijn geweest in Afrika, Azië, Noord-Amerika of zuid-Europa
ziekte veroorzaken. Bij onderzoeken van Ixodes-teken in België en
Nederland bleken echter ook een deel van deze teken besmet te zijn
met Ehrlichia, waardoor er ook in onze streek een kans bestaat op het
oplopen van deze infectie.
Vooral
de Duitse Herdershond lijkt erg gevoelig te zijn voor een infectie
met Ehrlichia.
De
ziekte bij de hond kan als volgt verlopen:
De
incubatietijd = tijd tussen besmetting en ziekte is 5 – 20 dagen.
Eerst
treedt de acute fase op met koorts, braken,benauwdheid, niet willen
eten, sloomheid en soms makkelijk bloeden. Deze fase duurt 2 – 4
weken.
Dan
volgt een periode zonder verschijnselen, de hond lijkt opgeknapt.
Aansluitend
kan een chronische fase aanbreken. Dit gebeurt echter niet bij alle
honden, en is onder andere afhankelijk van de weerstand en conditie
van de hond.
De
ernst van de chronische fase kan variëren, en kan mild of ernstig
verlopen.
De
ernstige vorm van de chronische fase kan gepaard gaan met bloeden, bv
uit de neus, ontstekingen aan de ogen, kreupel lopen,
zenuwverschijnselen en vocht vasthouden in de poten of kop. Het
risico op doodbloeden is aanwezig, net als het risico dood te gaan
aan een bijkomende infectie met een andere ziektekiem.
Als
een infectie met Ehrlichia is vastgesteld, kan deze behandeld worden
met antibiotica en andere medicijnen, die dan enkele weken lang
gegeven moeten
worden.
Tick-borne
encefalitis 
Deze
ziekte wordt veroorzaakt door een virus dat verspreid kan worden door
Ixodes-teken die voorkomen in Scandinavië en Centraal-Europa.
Besmetting kan optreden tijdens een bezoek aan deze gebieden. In
West-Europa komt de ziekte niet voor.
Bij
de mens verloopt de ziekte als volgt:
De
incubatietijd = tijd tussen besmetting en ziekte is ongeveer 14
dagen.
Als
eerste treedt er koorts, hoofdpijn, misselijkheid en braken op. Later
kunnen er in ernstige gevallen verschijnselen van
hersenvliesontsteking ontstaan, zoals nekpijn, verergering van de
hoofdpijn en verlammingen.
In
zeldzame gevallen kan dit tot de dood leiden.
In
geval van besmetting kan binnen 4 dagen een antiserum worden
toegediend, waardoor de infectie gestopt wordt.
Brengen teken ook nog andere ziektes over?
Ja,
maar vrijwel niet in onze streken. Tussen het oosten van Frankrijk en
Rusland komt ook Frühsommer-Meningo-encephalitis (FSME) voor. Eén
tot twee weken na de beet treedt tijdelijk koorts op. De koorts kan
zich later herhalen, maar dan ook nog met neurologische
verschijnselen (encephalitis). Is de ziekte eenmaal opgetreden, dan
is geen behandeling met medicijnen mogelijk. Voorkomen is wel
mogelijk, mits een arts binnen vier dagen na de beet afweerstoffen
kan toedienen.
In
landen rondom de Middellandse Zee brengen teken ook Fièvre
boutonneuse over. Op de plaats van de tekenbeet verschijnt eerst een
klein zweertje. Daarna volgen koorts en rode vlekjes, eerst op de
handpalmen en voetzolen, en later over het hele lichaam. De ziekte
wordt behandeld met het antibioticum doxycycline.
Besluit:
-Voor
de mens: probeer contact met de teken te vermijden en controleer
jezelf als je in de natuur geweest bent
-Voor
de hond: gebruik de juiste preventieve druppels. Makkelijk aan te
brengen in de nek
-Ga naar de dierenarts om de juiste producten te vragen voor uw huisdier
-Ga naar de dierenarts om de juiste producten te vragen voor uw huisdier
-Pas
op voor de kat, sommige preparaten zijn echt dodelijk
-Geen
enkel product werkt 100%, Controleer dus uw huisdier en verwijder zo
snel mogelijk de teken
-Heeft
uw huisdier enige van de voorvernoemde symptomen, neem dan contact op
met uw dierenarts voor de nodige behandeling
-Uit
recent onderzoek blijkt dat er dikwijls een menginfectie voorkomt van
zowel Lyme als Ehrlichiose
Een teek verwijderen; zie de You tube video film hoe dit het beste kunt doen.
Vossenlintworm
Een hele andere ziekte is de VOSSENLINTWORM (Echinococcus multilocularis). In Oost-Groningen en Zuid-Limburg zijn hiermee besmette vossen gevonden. Eitjes gelegd door de vossenlintworm komen met de vossenpoep in de natuur terecht, waar zij bijvoorbeeld eetbare paddestoelen of bramen kunnen besmetten. Bij mensen die de eitjes binnen krijgen kan zich een gevaarlijke blaasworm ontwikkelen. Tot op heden zijn er echter nog geen ziektegevallen in Nederland bekend van mensen die zich in Nederland besmet hebben.
De wandelaar die even uitrust langs de slootkant en daar op een grassprietje kauwt, zou zich mogelijkerwijze kunnen besmetten met LEVERBOT (Fasciola hepatica). In Nederland is dit waarschijnlijk nog nooit gebeurd, maar in Frankrijk hebben mensen zich besmet door het eten van waterkers. Leverbotinfectie is een ziekte die wel bij veel herkauwers voorkomt in Nederland. De leverbot vermenigvuldigt zich in een tussengastheer, het zoetwaterslakje Lymnea truncata. De slak laat 'eitjes' achter op gras. Dieren raken besmet door het eten van dit gras. Dit is voor mensen ook mogelijk.
Preventie:
- Draag beschermende kleding tegen teken, maar vooral: controleer het lichaam na een wandeling op de aanwezigheid van teken. Teken kunnen tijdens de wandeling, zonder dat je het merkt, vanaf je kleren gemakkelijk een heel eind over je lichaam kruipen. Verwijder een aanwezige teek zo snel mogelijk.
- In de gebieden waar de vossenlintworm geconstateerd is: eet geen ongewassen bessen, bramen of paddestoelen, vermijd contact met (dode) vossen en vossenholen.
- In weilanden waar herkauwers lopen én waar slakken kunnen zijn is het beter om niet te kauwen op gras, veldzuring e.d.
